Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. TEL ANTAM TICHHETUTE
1. Rannung
1) Tel Antam hrik (Aphids, Lipaphis erysimi)
Tel antam leh antam chi hrang hrang zika hrik bet thup thin hi a ni. Thla nei leh neilo an awm a, thla neilo hi a tam zawk a ni. Tel antam tuihnang an dawt a, a hnah a khawra, tel antam a thang tha thei lo a, a hriak lakna ber antam rah/chi chu a sawngte a, a thar tlem phah a ni. Tel antam zikno bakah a hnah hnuai lamah a bet thup bawk thin a ni. Heng hrik hian antam tuihnang an dawt chu an pai seng lo a, an mawng zum (Cornicles)atangin tui thlum (honey dew) an tichhuak leh a, chu chu tel antam zik leh a hnahah a kai a, chu tui thlum chu fanghmir-in an lo dawt ve leh thin a ni. Tel antam hi thlasik-a chin a ni deuh bera, thlasik laia khua a dur hian hetiang antam hrik hi a inthlahpung chak bik a ni.
2) Thlangdar thla rang. (Painted bug, Bagrada cruciferarum):
Tel antam leh antam dang hmuna thlangdar dum leh a eng inpawl, mawng inzawma vak zet zet thin hi a ni, a note (nymph) leh a puitling (adult) ten tel antam tuihnang an dawt a, a hnah leh a rah (pod) leh a kung an dawt thin a, tel antam a thang tha thei loa, a rah/achi a thartlem phah a ni.
3) Tel antam hnah hreuh rang tu (Leaf Miner, Phytomyza harticola)
A pui (female adult) hi tel antam hnahah a tui a, a keu veleh pangang te (maggot) chuan antam hnah chu a hreuh ta a, rul tleng lai awm dan ang mai hian tel antam hnah chu an hreuh kikawi ta a, a rang ruai thin a ni. Hei hian tel antam rah tana chaw siamtu ber a hnah a tichhia a, a rah a thar tlem phah a ni.
4) Pangang hring (Cabbage butterfly, Pieris brassicae)
A thlahtu chu phengphehlep var no deuh, a thla hmawr dum hlek hi a ni. Tel antam leh antam dang hmunah a tam duh hle. Phengphehlep chu antam hnahah a tui a, ni 3 chhung lekin a keu a, pangang hring tam tak a lo Piang a, Chung chuan antam hnah no leh a zik an ei thin a ni.
5) Khapdiau (Mustard semihooper)
Khapdiau hian tel antam hnah a ei kaw chuk thin a ni.
6) Pangang hring dum (Sawfly, Athalia sp)
A pui (adult) chu khawidang chi khat, khawivah tiat vel hi a ni a, tel antam hnahah a tui a, a keu velah pangang chuan tel antam hnah an eikaw chuk thin a ni.
2. Natna
1) Tel antam hnah de (Alternaria blight, Alternaria brassicae)
Tel antam hnah, a kau leh a kung a bawh vek thei, a rah a hlawk thei lo.
2) Tel antam hnah hnuai lam var (White rust, Albugo crucifearum/Albugo candida)
Antam hnah hnuai lam hi a var hluk thin a, a rei chuan a hnah a enga, a ro khawr thin.
3) Tel antam hnah hnuai lam paw chuk(Downy mildew)
Tel antam hnah hnuai lam a var paw chuk a, chu chuan a hnah a tiro thin.
3. Hnim:
Tel antam hmunah hnim chi hrang hrang a to thei: hnah sin, thang, kaihphihrit,phungladin etc, hnahbial hlo, a zam chi etc.
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 123-125
II. TEL ANTAM HMUNA A EICHHETU RANNUNG, NATNA RANNUNG THA THLITHLAI
Kar hnih danah Agriculture Department a thawk te leh tel antam chingtu loneitute chuan tel antam hmun an tlawh thin tur a ni a, tel antam eichhetu rannung, natna leh rannungtha an hmuh te ziakin an chhinchhiah anga, rannung tam dan leh natna a nasat dan te an thlithlai anga, a hlauhawm chin ETL a thlen dawn leh dawn loh pawh an thlithlai reng tur a ni. Tel antam eichhetu leh rannungtha intam hleih dan (P:D ratio) pawh an thlithlai reng bawk tur a ni. Tel antam hrik(aphids) tana ETL chu tel antam zik 10 cm-a sei a hrik 50-60 an awmin emaw tel antam kung zawng zawng atanga chhiara 30% chu tel antam hrikin an dawt chhiatin emaw a ni. AESA azirin tel antam hmuna IPM hman tur ruahman tur a ni..
III. TEL ANTAM VENNANA IPM HMAN TUR TE
1. Loneitu thiamsa: Tel antam chi tha thar hlawk, rannung leh natna do thei chauh chin tur a ni. A chi tha zingah tel antam hnah hnuai var natna (white rust) do thei chu T4, YRT-3, T6 a ni a, a hnah de leh rau (alternaria blight) natna do thei te chu RC 781, RC 761 a ni. Fur thlai (Kharif crop) chin zawh veleh lei hnawn laiin lei lehphut tur a ni a, a theih chuan 20th October hma ngeiin tel antam chi hi theh tur a ni.
2. Hmanraw dang hman
1) Fur thlai kung hlui leh a bul hlui (stubbles) te chhar khawma hal ral tur a ni, tichuan natna hrik thenkhat lakah tel antam a him thei deuh ang
2) Tel antam hrik (aphids) man nan leh engzata tam nge awm tawh tih hriat nan thil eng ban (yello sticky traps) chu tel antam hmunah thlun tur a ni.
3) Lungphur thlahtu leh rannung man nan zanah tel antam hmunah eng thang kam tur a ni.
3. Rannung tangkai hman
Tel antam hmunah antam hrik (aphids) leh rannung dang eitu khuavanglamdar note (nymph) leh a pui (adult) te, Syrphid fly te, maimawm te an tangkai hle. Tel antam eichhetu rannung leh rannungtha intam hleih dan chu 2:1 (P:D ratio=2:1) a nih chuan thlai eichhetu rannung suat nan rannung thahna hlo kah rih loh tur a ni.
4. Rannung thahna hlo, natna damdawi leh hnim tur hman tur te
1) Rannung thahna hlo: Malathion, Phosphamidon, Fenitrothion, Dimethoate, Monocrotophos, Fenthion, Quinalphos, Oxydemetonmethyl.
2) Natna damdawi Mancozeb Carbendazim.
3) Hnimtur
a) Tel antam chi theh hmaa kah tur chu Fluchloralin.
b) Tel antam tuh hnu, a to hma leh hnim to hmaa kah tur chu Pendimethalin, Alachlor.
c) Tel antam chi theh hnu, chawlhkar 6 leh 8-naah hlo thlawh tur a ni.